Bazı ülkelerde sistemler çok kırılgandır.
Süreçler belirsizdir.
Kararlar günlük ve kişinin haleti ruhiyesine bağlıdır.
Sistemli ve planlı değil, dağınık ve günü kurtaran yollardan iş yapma benimsenir.
Bu tür ortamlarda kurnazlık ve duygusal manipülasyonlar ile çevredeki insanlar iknaya itilir.
Manipülasyonun olduğu ortamlarda çoğunlukla zekaya ve somut verilere değil, duygusal olarak kişilerin ve ortamın zaaflıklarına odaklanmak hedeftir.
Örneğin size borcu olan birisi, borcunu bir yıldır ödemek yerine borcunu ödemesini istediğinizi hatırlattığınız zaman size vicdan yapıyor, zorlu bir dönemde huzurunu bozduğunuzu söyleyip, sizi anlayışsızlıkla itham edip, sizi suçlu hissettirmeye çalışıyorsa, sizi manipüle ediyordur.
Sorumlu bir insan, borcu olduğunda, borcunu ödemeye çalışır. Ödeyemiyorsa, borcunu nasıl ödeyebileceğine dair alacaklısı ile görüşür ve ne gerekiyorsa yapar. Ödeyemiyorsa, çekmesi gereken ceza neyse, onu çekmeye razı gelir. Duygusal olarak karşı tarafı suçlu hissettirme ya da duyguları sömürme yoluna gitmez.
Sorumlu bir insan böyle davranır.
Hem Suçlu Hem Güçlü Davranış
İnsanın hatalı olduğunu görebilmesi için önce aileden gelen bir kültürü ve erdemli davranışların değerli olduğuna dair bir bilincin ve davranış bütünlüğünün oluşmuş olması gerekir.
Ailesinden bu kültürü almayan bir bireyin, dış dünyadan bu kültürü alabilmesi için doğru ve dürüst bir insan olmak için büyük çaba harcaması gerekir. Aynı zamanda o ülkenin kültürünün de doğruyu destekleyen ve teşvik eden bir adalet sistemi olması şarttır.
Örneğin, ters yoldan gelen bir adam, doğru yoldan gelen adamı yol vermediği için anlayışsız olmakla suçluyorsa, bu insan hem suçlu hem de güçlü bir davranış sergiliyor demektir. Etraftakiler de yanlış yönden gelen adamı destekliyor ve doğru yoldan giden insanın anlayışlı olmasını, büyüklük göstermesini öneriyorsa, o zaman sağlıksız bir ortam mevcuttur.
Bu tür davranışlara sahip insanlara ve durumlara hayatımızın her noktasında karşılaşıyoruz.
Bu tür insanların bulunduğu ortamlar içerisinde çalışmak ya da yaşamak zorundaysanız, o zaman direncinizi güçlü tutacak şekilde yaşam alışkanlıkları geliştirmenizde fayda var.
Bu alışkanlıklardan bir tanesi, suçlu olmadığınız durumlarda sizi kimsenin suçlu hissettirmemesine izin vermemek. Manipülatif cümlelerle saldırıda bulunanlara, manipülatif cümlelerle değil, zeka ve somut verilerle cevap vermeye devam etmek gibi.
Diğer bir alışkanlık ise bu tür insanların yaptıkları hataları yapmamak için çaba göstermek ve sessiz kalmamaktır.
